The inscription of the Upper Sonja

In the village of Sonja e Epërme (Gorno Sonje), about 4 km, southwest of Skopje, a stele was discovered located in an abandoned tap, by Nikola Vulic who published it (with photos) in 1931. In the years continued Borka Dragojevi?-Josifovska made the complete discovery of the writing (the part that has escaped damage).

The plaque inscription is:

POS Í SMES

TYLVF · FL ·

DELVSMV

CATI · F · DOM

ALBANOP ·

IPSADELVS

We add that Borka published the writing in this form in 1982. We clarify that the grapheme "i" is accented (hood) from above, which indicates that the accent falls on it.

Researcher Borka, dividing the words, completed this article:

"POSIS MESTYLU F[ILIUS] FL[AVIA] DELVS MVCATI F[ILIA] DOM[O] ALBANOP[OLI] IPSA DELVS". The last line "IPSADELVS" will not be dealt with because it is part of the meaning of the missing lines. In addition to graphemes, we also have 5 dots (we are talking about dots located in the middle of the vertical level of the grapheme; that is, not at its end level).

We must clarify that the dots (located in the middle of the vertical level of the grapheme) in the writing of the stele do not have the meaning they have today.

The dot (in the middle of the vertical level of graphemes) indicates that the grapheme before it is an acronym (that word has only the first letter of the word written). So only the first grade of the word is set, and the dot presupposes all the missing graphemes. Normally, after the abbreviation (period) comes the end of the word, to start the next word (so we understand that we have space between words).

Konkretisht:

1. Pika e parë (mes grafemave F F) do të thotë që grafema F para saj tregon që ajo “ka kuptimin e një fjale të shkurtuar” (që studiuesit e kanë konsideruar “F[ILIUS]”).

2. Pika e dytë (mes grafemave L dhe D) tregon që FL (para saj) është shkurtim i një fjale (që studiuesit e kanë konsideruar “FL[AVIA]”). Këtu duhet të sqarojmë që shkruesi i stelës për fjalën “FL[AVIA]” nuk ka shkruar vetëm grafemën e parë F, sepse do vinin dy grafema të njëjta (pas njëra tjetrës), ku njëra tregonte “F[ILIUS]” (bijë), dhe tjetra “FL[AVIA]” (emër njeriu), ndaj ai gjeti pikërisht këtë zgjidhje; pra grafemës F (të dytë) i shtoi dhe grafemën L (FL·).

3. Pikën e tretë (mes grafemave I dhe F) studiuesit nuk e kanë përfillur. Në fakt kanë tentuar t’i japin një shpjegim që është “më e vogël, në formë trekëndëshi etj”. Ky veprim nuk më duket i saktë. Nisur nga rregulli i dy të tjerave para saj, kjo pikë tregon që grafema I (para saj) është shkurtim i një fjale. Mendoj që kjo grafemë duhet plotësuar I[LUSTRI] (fisnik, bujar, i shquar, i përmendur, i përndritur etj).

4. Pika e katërt (mes grafemave F dhe D) tregon që F (para saj) është shkurtim i një fjale (që studiuesit e kanë konsideruar “F[ILIA]”).

5. Pikën e pestë (mes grafemave P dhe I) studiuesit nuk e kanë trajtuar saktë. Nisur nga rregulli i të tjerave më lart, kjo pikë tregon që grafema P (para saj) është shkurtim i një fjale. Pra fjala “Albanop” që studiuesit e kanë plotësuar ALBANOPOLI, në fakt duhet ndarë, sepse aty logjikshëm kemi dy fjalë. Fjala e parë është e plotë, “ALBANO”. Ndërsa grafema P (para pikës) tregon që ajo tregon një fjalë të shkurtuar, P[OLI]. Gjithashtu duhet të sqarojmë që fjala DOM (DOM[O]) ka mbetur jo e plotë nga mungesa e vendit, dhe meqenëse në të mungon vetëm një grafemë shkruesi e ka anashkaluar çështjen e saj, duke mos e shkruar grafemën O në rreshtin tjetër. Madje, po për mungesë vendi grafemën O (të parën), e ka dubluar në harkun e grafemës D; e cila dhe mund të japë idenë e dy O-ve. Kështu materiali i plotësuar do ishte: “POSIS MESTYLU F[ILIUS] FL[AVIA] DELUS MUCAT I[LUSTRI] F[ILIA] DOM[O] ALBANO P[OLI]”.

Shkrimi pa ngarkesat rënduese do ishte: Posis Mestylu filius Flavia Delus Mucat ilustri filia domo Albano poli. E cila do përkthehej në shqip: “Posis Mestylu i biri i Flavia Delus e bija e fisnikut Mucat prej qytetit Alban”. Normalisht këta fjalë kërkojnë shenjat e pikësimit (presjet), gjë që paraqet mjaft vështirësi. Nisur nga shenjat e pikësimit që specialistët i kanë vënë në përkthimin në anglisht (sipas variantit të Borka-s), do t’i vendosnim dhe ne, në këtë mënyrë: “Posis Mestylu, i biri i Flavia Delusë, e bija e fisnikut Mucat, prej qytetit Alban”. Kjo shpreh dhe atë që shkruan Hahn (për qytetin e albanëve që tregon Ptolemeu) se emërtimi është ?λβαν?ς π?λις (Albanos Polis), “qyteti Alban” (pra është shkrim i ndarë në dy fjalë). {Reise durch die Gebiete des Drin und Wardar, f. 13} Ajo që na intereson ne, dhe që është e sigurt, është shprehja “DOMO ALBANOPOLI” që do të thotë “prej qytetit Alban”, “që është nga qyteti Alban”, etj.

The city of Alban, where our national name comes from, was in today's ruins of the Castle of the City (in Valikardha), on the eastern side of the Bulqiza valley, study published in the daily press on October 29, 2022.