This is what happened on Wednesday, February 20, 1991 in Tirana

"Robbery my black day, my day Wednesday, You kidnapped us Zeqon man deli man...!" D. Agolli. The prophet shone, I knew the blackness of Wednesday. We were afraid of Tuesday and Friday in vain. That's it, the black Wednesday of Dritëroi, came this year (1991). He came and took with him another man, a man from Zequa i Dritëroi... This was Wednesday the 20th of February, of this year so turbulent that he disheartened the men and braved the anonymous...! ...Precisely this Wednesday, I had given it to my family. Mother and sister came to meet the soldier nephew somewhere above Kinostudio. I found a car that I took as the bus drivers were on strike. I left them there and hurried back to the office. I was going to speak at the thirteen o'clock meeting and I had to put some lines on paper. When I approached the headquarters of the Tirana party committee (SP headquarters, today), I held my feet. In front of the entrance and next to our offices, a fence with police, guards and sambi armed with shields and helmets, with spacesuits and police dogs... I held my breath. Didn't they attack the offices? Or the State Bank? All were expected. They even burned them in Shkodër. People hurried in and out, silent and enigmatic. Even when you asked them, they would shrug their shoulders and walk away. They ran away in vain, without knowing where and why... The meeting had been cancelled. Why? No one said it. Alarm was seen on every face. The interior minister came out of the back door of the headquarters. He saluted the guards with a pat on the shoulder (was he treating them well or was he apologizing...?), and hurried out, followed by a dozen boy-guards. When he got into the car, slightly hunched over, it looked as if he didn't walk but rolled under the big head, hidden by his Lenin hat, which covered his short neck and fat nape. It was past noon. Shots could be heard from the street of Elbasan. It was said that large crowds, gathered during the night in the city "Studenti" are descending towards the center. Will they attack Radiotelevision...? What were we not listening to! I see that the policemen and sambiistas behind the Bank raised their spacesuits as if they were ready for an attack. People look fearfully and ask under their breath; -What is happening? Who will they attack? Who will attack...?! Next to the Bank, silent as in a bloodthirsty ambush, an Autobot war machine, filled with water and a machine gun raised on it. We wander in confusion; to get into the offices or stay in the yard...Or run away...? What shall we do? Today...? No boss, no headlines, no...-Leave the offices today...Come out to the square and see people! one of the chiefs spoke under his breath. ….Crowds overflowed and filled the square. From above the mosque to the National Museum, from the fifteenth floor to the Ministries block, it was filled with people bursting into cheers and screams. The cries, "Freedom-democracy, Down with the dictatorship, Down with Enver Hoxha, The army is with us, The police are with us...!" A whole sea of ??enraged men, spurred on by their union in these acts of valor, every moment became more and more irrepressible, uncontrollable,even dangerous...

...Shihej qartë se turmat dhjetramijëshe (thuhej mbi 70 mijë), po synojnë bustin e Enver Hoxhës në qëndër të sheshit. Atë bust madhështor (për një burrë shteti gjysmëshekulli madhështor…!), para të cilit s’ecte dot kush pa mbajtur këmbët, pa medituar me sytë në atë fytyrë të bronxtë, ndoshta duke mbajtur edhe frymën…Doemos, jo të gjithë nga dashuria për të. Shumë syresh edhe nga frika, edhe nga ankthi, zëmrimi dhe urrejtja. Shumë nga ata, sot janë këtu, në shesh, madje, në krye të turmave. Janë ata që shfryhen më shumë, brohorasin më fortë, ulërijnë më egër…!Shfryjnë dufin e të djeshmes, marazin, vrerin e mbledhur gulçë në dhjetra vite, në qindra a mijëra netë të pagjuma; në terr dhe në tmerr të pafund. Të tjerë në biruca, qeli e galeri burgjesh, kampe internimesh…Këta njerëz, gjer dje të tredhur dhe trembur gjer në bindje qënore, sot trimërojnë ballaz, ulërijnë fortë dhe kërcënojnë egër…! Zot na ruaj! S’matet dot gjer ku ngjitet trimëria e kësaj dalldisjeje popullore, e kësaj llave vullkanike që digjte dhe zhbënte me gjithësej. Tani, thirrjet zotëruese ishin “Poshtë Enver Hoxha dhe Enver-Hitler” Ajo që po dukej sheshit ishte fakti se këta njerëz, kishin vrarë…frikën! Po, ishte vrarë frika, i vetmi mjet që i paska mbajtur zap, aq urtë, të sjellshëm dhe paqësor këta njerëz. Tek ua shoh ndërkryerjen e sotme, më duken krejt të panjohur, madje si të largët, të tjetërsuar në gjithë këto çka po bëjnë, thonë dhe kërkojnë…Policia ndërhyn përsëri. E ndërpret disi ecjen e turmave por pa rezultat. Njerëzit s’duan t’ia dinë më; janë si në ethe, lëvizin e flasin, këndojnë e ulërijnë si në ekstazë. Të thirrurat ndërpriten për një hop. I ndërpret krisma. Po gjuajnë, gjuajnë me armë…! Kush? Ku? Cili u vra…? Orteku i njerëzve vargoset për andej, si dallga e një lumi drejt vaut të porsahapur… Por jo! Askush s’është vrarë. Askush s’ka rënë. Atëhere?! Një pardesybardhë, hipur mbi krahët e shokëve flet në megafon: -Mos u trembni! Janë fishekë manovre…Është manovër, manovër e diktaturës…! Pas meje…Pas meje! Policia është me ne! Ushtria....! Ja, pra, askush s’qenka vrarë. Por jo…! Diçka është vrarë, po vritej e vritej përfunfimisht. Ishte frika…! Në çdo hap që bënin përpara, në çdo parrullë që hidhnin, këta njerëz vrisnin brenda vetes frikën. Trimëria rritej e rritej…Bashkimi, turmat, ulërimat dhe thirrjet e liderëve pardesybardhë, ua ushqenin trimërinë, i ndiznin. Krismat e armëve i tulatën për një çast, por vetëm kaq. Lajmi dhe bindja për fishekë manovre ua shtoi trimërinë. Ja pra, ç’qe fitorja më e madhe e këtyre njerëzve, tepër e madhe, e paparë në kaq e kaq vjet, e paprovuar…Pikërisht këtë festonin; fitoren mbi frikën. E kishin vrarë përfundimisht. Shihini si qëllojnë me gurë mbi makinën e policisë…! Një makinë e zezë u fut mes turmave. U sul në shesh dhe shpërndau njerëzit. Të gjithë e qëllojnë me gurë, me drurë, me… Qenka e blinduar…! Ah, edhe e blinduar!? Po pse, pse në shesh…?! Thonë se brënda saj ishte Hekri, Ministri i brëndshëm. E ka dërguar Ramiz Alia, thonë. Breshka e blinduar u vërtit dy a tri herë dhe çau turmën e këputi qafën. Para kësaj tentoi të futet një tjetër makinë në shesh, por u godit aq shumë me gurë sa mezi doli bythas me xhamat copë-copë. Ja, tani po futet edhe një autobot me ujë. Edhe uji qenka me ngjyrë, si të kuqe; i zheu e i lagu gjer në palcë. Vërsulej majtaz e djathtaz sa stepte njerëzit po sërish ata ktheheshin aty, paçka se të lagur e llangosur në fytyrë dhe rroba. Shyqyr që dita është me diell... Iu mbarua uji apo iku për tu zevendësuar nga qentë? Këta ndërseheshin nga ushtarët për të trembur njerëzit, mbaheshin fortë prej zinxhirëve dhe s’ua hoqën hundëzën e hekurt…Dukej sikur dikush kishte vendosur të demonstronte të gjitha armët; llojet, mjetet, mënyrat…Ndoshta dikush mbrohej a fshihej pas gjithë këtyre…Ja, të gjitha i përdorëm, por s’e ndaluam dot popullin. Populli…!? Kësisoj po kapërxente mezi i ditës. Policia vazhdon ende ta mbajë turmën, por jo ku do ajo. Unaza e njerëzve, gjithënjë e më të egërsuar, po ngushtohet drejt bustit të Enverit. Qindra duar hedhin gurë e drurë mbi monument. Thirrjet “Enver-Hitler dhe “Poshtë Enver Hoxha...!” tani pushtojnë Tiranën. E gjithë kjo duket si një ëndërr. Njerëzit shajnë, ulërijnë e brohorasin si të dehur kundër Enverit, sa të duket jashtë mendjes kjo që po ngjan, jashtë kohës…Apo jashtë Shqipërisë!? Përndryshe, si munden kaq egër, trimërisht, kaq sheshit dhe ballaz…? Madje kush janë gjithë këta njerëz? Ku ishin gjer dje? Më kaq inate, mllefe, urrejtje e ligësi të shpërthyera papritmas? Shoh përqark. Jam ngjitur e ngjeshur shkallëve pas murit të Bankës së shtetit, mes këtyre ulëritësve, tashmë të ngjirur si të dalë mëndsh…Përqark, burra dhe gra të të gjitha moshave dhe niveleve. Të gjithë brohorasin, por jo njëlloj.

-Bjeri qenit, bjeri more, bjeri! Ah, të lumtë dora! Ah…Enver-Hitler, En..

 Tjetri këtej:-Mosni, more njerëz, mosni more shok…!Pu, pu! Ç’po ndodh more njeri, ç’po na shohin sytë more! Ç’janë këta xhahil, mor amani… Ç’janë xhanëm, ç’janë…!? Mundohem ta pyes me sy një grua që shan e çirret para meje me sytë mbi monument. Ajo, ai, burra, gra, nuse, çupa qerpiklyer, veshur me gusto dhe ushqyer mirë. Turma vazhdon ta ngushtojë unazën. Policia, si e lodhur (apo e dështuar…?), pakëson ndërhyrjet. Çudi e madhe! Duhej të ndodhte e kundërta. Ç’urdhër kanë marrë? Nga kush? Cili urdhëron sot? Qentë hungurojnë nën rrjetat e hundëzës së hekurt dhe ushtarët mezi i mbajnë nën zinxhirët që zgjaten dhe mblidhen sa herë dikush kalon afër qenit.... Diku pranë monumentit të Skëndërbeut, policë e ushtarë, me skafandra ndër duar, qëndrojnë në heshtje, gjoja në gadishmëri për…

...Rreth orës trembëdhjetë, nga rruga e “21 dhjetorit” u fut një kamion ushtarak (Imfa), i mbuluar. Turma i hap udhë se e pandehin me ushtarë. Por jo. Makina i afrohet monumentit nga pas, në shpinë të bustit. Zbresin dy-tre bluxhinësa me kapele të rrasur gjer në vesh dhe…

-Mos, mos…! O zot ç’po ndodh kështu!? Bobo ç’po na shohin sytë…!

Komshinjtë e mi, ngjeshur pas murit të Bankës, nuk mbahen më. Nuk i mban më as vendi, as zëri i ngjirur, ndoshta, as mendja…. Ndryshe, si mund të ulërish kështu, kaq…!? Unë vazhdoj të hesht. Po në të vërtetë, përbrënda zjej e ulërijë më shumë se këta. Ja, ja, ç’po më shohin sytë…! I pari i bluxhinsave i sapozbritur nga makina, me duart prapa dhe fshehur nën një pallto triçerekëshe, tërheq një kavo teli dhe sakaq, i mbuluar nga dy shokët e vet, vetëtimthi ngjitin mezhdën pas bustit…Mos, o zot! Jo,jo…Gjer këtu s’e kisha…!Kurrën e kurrës. Me një ecje si të ketrit, bluxhinsi iu rras bustit në shpinë. I pari e përfshiu me krah. I dyti u krrus nën të. Sakaq tjetri kërceu mbi shpinën e shokut dhe, i mbajtur nga i treti, ia hodhi kavon bërë lak, kokës së Enverit…!?Bah, ç’po them...!? Pas kësaj, merret vesh. Brohoritë, sharjet, goditjet me gurë e drurë, ulërimat tej e tej sheshit u bënë të papërshkrueshme, të pabesueshme për sytë dhe mendjen e gjithkujt aty. Këta pranë meje:

-Lidhe qenin, lidhe fortë, fortë, de! Hidhe poshtë, hidhe qelbësirën…! Të tjerët;-Mos, mos o zot! O zot ku je, ku…?! Oh, sa e tmerrëshme, e tmerrshme…Ç’po ndodh kështu more shokë? Bobo, ç’ditë e zezë, ohh! Turma buçet dhe sheshi rindizet në ulërima dhe sharje. Bluxhinsat shpejtojnë si të dehur, të përfshirë ethshëm nga deliri i heroit., përpara një bëme madhore (apo makabre…?) Sidoqoftë, heronjtë e kësaj dite të madhe, janë ata. Ata brohoriten, përgëzohen…

-Lidhe qenin, fortë, fortë! Tërhiqe, tërhiqe osh, osh...Ashtu bravo, bravo çuna! Zvarrë, zvarrë de…!

 That's a mustache growling in my ear. I turn my head. He looks like a man. Next, a daughter-in-law throws stones, curses and hits her with force, with anger, with anger... a woman!? Or with the berihai and potera of the enraged crowd...?! What made these people so mad all of a sudden? Can a man collect and keep so much milk inside himself? So great an oppressive force that over the years overcame the explosion, the speech, the voice and the heart…? Or is it a crowd of cowards who led their lives in cheers and applause as the presidiums of the time wanted and today understood the emptiness of a poor, miserable life? Today, it seems that they also understood that, the other life, what happens beyond the invisible (and impassable) wall, far from the "oasis" of our desert, of victorious communism. never, never…! But what was said unsaid was remembered more than what I did without being said... That what was said is a promise, it is faith, it is hope And, when it is not done and is not done to the point of undoing, the damage is too great, dangerous ...! That's why all I see and hear today here is the disappointment of a hopeful people... The push and revenge of disappointment is too strong, devastating with everything...

...The square is very full, incites and blackens (or whitens...?), curses, hates and rejoices. Cheers, screams and dances and sings...! The song "Come and gather here, together with us" can be heard far and wide.

 ...The military machine no longer only pulls the statue of the dictator. Hundreds of people on "Enver" stretched and dragged, cross the "Skënderbej" square and go up to the city "Studenti". Crowd-stormy seas; accompanies him with cheers and screams until ecstasy..!