Once again for Labe IsoPolyphony

(Replica Arguments)

The association Laberia ``Honor of the Nation'' has made a reply entitled ``Pirro the Priest, the Labe song does not come from the Orthodox church choir, it has Albanian roots only'' dated May 14, 2023, for my article ``Labe IzoPolifonia in front of the Albanian cacophony for the Origin'', published the day before in the Honorable Drini Magazine.

No doubt the writing has brought debate. Even today, on May 17, Panorama newspaper published an article by Zeno Jahaj, What Byzantium Wants in Our Popular Polyphony, with arguments and counter-arguments.

In the article made by the Labëria Association `Nderi I Kombit', there are not discussions but strange accusations such as the expression: ..after Vasil Gjika and Kristo Mërtir, Vasil Tole puts on the market a "neutralizing" element, but more poisonous than the first two: Pirro Prifti, who tends to treat the problem of "isopolyphony" as a struggle for the authorship of "isopolyphony.

The other accusation, and not an equally prejudicial and malicious debate, is that since I belong to the Eastern religion, i.e. Orthodox, I definitely require that the polyphonic alphabet must be of Byzantine origin,

Another accusation and not a debate is that I am a mercenary of Vasil Toles and that he supports Mr. Tole's idea that polyphony is of mythological origin.

And the other most ridiculous accusation is that I have underestimated the great Albanian professors like Prof. Ramadan Sokoli, etc., who wrote that "Albanian folk polyphony, which is elaborated in weak pentatonic scale, has no morphological connection with Byzantine literature, which is elaborated in modal heptatonic scale. The very original features of our polyphony prove that it is the legacy of an ancient tradition that was born here in the country." (First Albanological Conference, Tirana 1965, 334), `` and a Bosnian musicologist who wrote that ` Bosnian scholar Cvjetko- Rihtman in 1954 wrote: "The presence of two-voice polyphony in these areas can be explained as a legacy borrowed from the ancient Illyrian tribes, or the Slavized Illyrians have preserved it in these regions" (Cvjetko Rihtman, – "O ilirskom porjeklu polifionia odka narodne muzike, Bosnje i Hercegovine. Rad Kongresa Folkorista Jugoslavije". Na Bjelalnici, 1955. I u Puli 1952. Zagreb. 1958, p. 99)`. Both arguments are hypothetical.

 Le t’i anashkalojmë akuzat dhe le të analizojmë me fakte. Por të themi  edhe njëherë se: ``data 25 nëntor 2005 është një ditë historike. Në këtë ditë “Iso-polifonia popullore shqiptare” futet në listën e “Kryeveprave të trashëgimisë gojore të njerëzimit” mbrojtur nga UNESCO, fakt që u kumtua në të gjitha mediat e botës nga Dr. Koichiro Matscura, Drejtor i Përgjithshëm i UNESCO-s, nga selia qendrore e UNESCO-s në Paris``. Këtë nuk e mohon askush por Shoqata e nderuar labe `Nderi i Kombit` kërkon dicka tjetër mesa duket, atë që ti dalë emri edhe asaj në UNESKO dhe për këtë mesa duket ka filluar `lufta` (siç e kanë zakon shqiptarët që grinden me njëri tjetrin se kush është i pari) se kush ishte ai që propozoi. Sa për origjinën tani shoqata labe `Nderi Kombit` po vret mendjen, dhe meqë do të duket më atdhetare se të tjerët hedh llum e baltë mbi ata që diskutojnë fakte historike, dhe rrëmojnë për të vërtetën. Mllefi i shoqatës labe sigurisht është më i egër sepse nuk di, dhe as do të kritikojë, por di të shajë e të ofendojë, të paktën ai që e ka shkruar dhe rri prapa emrit Shqoqatë për tu mbrojtur e justifikuar në numrin shumës.

Po ja, argumenti kryesor që shoqata labe`Nderi Kombit`  ngatërrohet me frazeologjinë sharëse të saj  është se ky individ që përfaqëson Shoqatën nuk e kupton se polifonia është ndryshe nga Iso-polifonia. Polifoni si këngë, e kanë të gjithë popujt e ballkanit dhe sllavët madje dhe grekët që këndonin në theatrot e lashtë  që jepeshin në theatrot me shkallët gjysmë rrethore që kanë mbritur deri në ditët e sotme në Shqipëri , Epir dhe Greqi ku jepeshin në tragjeditë e famshme të Sofokliut,Eskilit, Euripidit dhe të tjerëve.

Argumenti i parë: Në ato tragjedi kishte një kor që këndonte në formë polifonie. Kështu që iso-polifonia labe nuk mund të jetë greke, sepse kori i tragjedive që përsëriste fjalët e aktorit nuk bënte iso.

Argumenti i dytë ku individi që përfaqëson Shoqatën ja ka futur fare kot, është se më akuzon mua  (në fakt këtë argument e ka mbrojtur z.Tole) se iso polifonia është mitologjike , pra nga sirenat, për të cilën unë e kam kundërshtuar se, sirenat këndojnë këngë së bashku duke lavdëruar lundruesin me qëllim që ta ndalonin dhe ta vrisnin. Por sirenat nuk këndonin këngë kuje. As Izopolifonia labe nuk është në formë kuje. Ato janë këngë vajtimi të cilat egzistojnë në Labëri por edhe në Veri, tek Malësorët e veriut. Pra nuk ka asnjë lidhje kuja as me polifoninë dhe as më iso-polifoninë, dhe se izo-polifonia nuk mund të jetë e trashëguar nga mitologjia e ashtuquajtur greke (në fakt duhet quajtur Mitologji para-greke apo pellazge).

Argumenti i tretë është se me të vërtetë Prof. Ramadan Sokoli ka shkruar si më sipër madje ka shkruar se… e  ka marrë nga një vepër e Ksenofonit dhe përmend një shënim nga Ksenofoni rreth mënyrës së këngëtimit të një fisi Trakas, që banonte në juglindje të siujdhesës ballkanike, i cili ka dëshmuar: “Së pari fillon të këndojë njeri syresh pas tij të gjithë pjesëmarrësit futen në ritmin e këngës” (f. 12) Kjo e ngazëllen profesorin, i cili thekson: ”A nuk na kujton ky njoftim i shkurtër mënyrën e këngëtimit me iso?”( f. 12)``. Por ky koment I Profesor Ramadanit ka dy handicape të mëdha: pavarësisht se është shkruar nga profesori ynë i madh: Handikapi është se ky fis thrakas i shek IV pes -III pes, nuk egziston pas pushtimit romak, dhe më vonë nga sllavët. Pra ky fakt sipas Prof. Ramadanit të thënë nga Ksenofoni, që kënga  ishte me `iso`, fisi nuk egziston më sepse edhe thrakët nuk egzistojnë sot, por Thrakia e dikurshme është ndarë në Bullgarinë e sotme, Turqinë e sotme dhe Greqinë e sotme. Në asnjë nga këta vënde sot nuk egziston izopolifoni si tek labët. Atëhere, si ka mundësi që izopolifonia labe të jetë e lashtë dhe e trashëguar nga thrakët(?!) kur asnjë nga vëndet që ka sot këto toka e popuj nuk ka një version muzikor të tillë? Pra Labëria nuk ka asnjë lloj lidhje me Thrakinë, pra kjo hipotezë e Prof. Ramadan Sokolit bie poshtë.

Argumenti i katërt, sipas UNESKO-s, iso-polifonia ka këtë spjegim: `` Termi `iso` lidhet me isonin e muzikës kishtare bizantine dhe i referohet dronit që shoqëron këndimin polifonik. Droni   (zukatja, zhurma, kenga me zë moonoton), realizohet në dy mënyra: tek toskët, ai është gjithmonë i vazhdueshëm dhe këndohet në rrokjen 'e', ??duke përdorur frymëmarrje të lëkundur, ndërsa te Laboratorët, droni ndonjëherë këndohet si një ton ritmik, i realizuar me tekstin e këngë. E interpretuar kryesisht nga këngëtarë meshkuj, muzika tradicionalisht shoqëron një gamë të gjerë ngjarjesh shoqërore, si dasma, funerale, festa të korrjeve, festime fetare dhe festa të tilla si festivali i mirënjohur folklorik shqiptar në Gjirokastër. Izopolifonia shqiptare karakterizohet nga këngët e përbërë nga dy pjesë solo, një melodi dhe një kundërmelodi me dron koral. Struktura e pjesëve solo ndryshon sipas mënyrave të ndryshme të interpretimit të dronit, i cili ka një larmi të madhe strukturash, veçanërisht në stilin popullor të adoptuar nga të gjitha grupet që performojnë këtë muzikë`` (Albanian folk iso-polyphony - intangible heritage - Culture Sector - UNESCO) (Albanian folk iso-polyphony

Albania  Inscribed in 2008 (3.COM) on the Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity (originally proclaimed in 2005).

Pra, isopolifonia labe ka dallim nga Polifonia. 

Egzitojnë shumë këngë polifonike ndër popuj në botë madje dhe në Arabi, por afër nesh janë Polifonia  Greke “Caravan”  dhe ruhet vetëm në zonën e Epirit në Greqinë Veriperëndimore, ndërsa Polifonia Bullgare “Bistritsa Babi”, ruhet vetëm në rajonin Shoplouk, në Bullgarinë perëndimore. (http://ëëë.panorama.com.al/ckerkon-bizanti-ne-polifonine-popullore-shqiptare/), sipas Zeno Jahaj.

Së pesti, derisa Izopolifonia labe nuk qënka  as me prejardhje nga mitologjia (sirenat apo këngët e vajti që përmënd në shkrimin e tij individi I Shoqatës Labe `Nderi i Kombit`) dhe as nga lashtësia siç përmënd Ramadan Sokoli për një fis të veçuar thrakësh që nuk ka lidhje fare me Labërinë, atëhere nga vjen?

Unë argumentoj se ka shumë mundësi që izopolifonia labe është ashtu siç e përmend UNESKO nëpërmjet analizës profesionale,  të jetë me origjinë nga kori orthodox që këndohet në kishat e Shqipërisë.

Del pyetja se përse lebërit këndonin me iso  dy tre vetë dhe dridhnin zërin në formë zukatje (dron) duke shprehur një `e` të zgjatur në fund, ta kenë marrë nga kori kishtar bizantin? Mendoj se nëpërmjet kësaj iso-polifonie Labëria ruajti traditën e hershme religjioze pavarësisht pushtimit Osman, duke e `kundërshtuar` pushtimin dhe konvertimin  në fe, nëpërmjet këngës së veçantë që u kujtonte fenë e mëparshme.  Sigurisht populli i Labërisë ka qënë e mbetet luftarak dhe kundërshtimin e ka patur në formë përplasje me kundërshtarin, por kjo mënyrë që mbeti traditë e Labërisë është një element tradite lashtë, sepse kristianizmi në Shqipëri (në Iliri) dhe në fiset Kaone nga të cilat janë pasardhës lebërit (pavarësisht pushtmeve romake, sllave), kështu që mendohet se isopolifonia egzistonte që në shekujt e parë të krishtërimit i cili erdhi në Iliri nga Shën Pali I zbriti në Durrës dhe Apolloni. 

 Së fundmi vjen edhe përgjigja e akuzës së  fundit ku individi i Shoqatës Labëria `Nderi iKombit` hedh vrer mbi përkatësinë time fetare duke aluduar se unë prandaj e mbroj këtë opsion fetar për iso-polifoninë, madje duke shkuar dhe më tej duke më bërë edhe grek (unë jam 100% shqiptar sepse jam nga Korçë-Kolonja ku nuk ka farë grekër). Kjo akuzë nuk është argument i nderuar por një injorancë sepse duhet të vini një herë të dëgjoni korin e kishës orthodokse të kënduar në shqip, dhe do të shihni ngjashmërinë me iso-polifoninë labe.

As for Mr. Zeno Jahaj's article, in today's article ``Looking for Byzantium in the Albanian folk polyphony'', I say to the honorable Zeno, that despite the references he gives in the article, I think that Mr. Zeno should read my reply to understand where iso-polyphony originates, how iso-polyphony differs from polyphony, and recently it is not said that the luminaries of musicology and music historiography are absolutely right with those insights that they had then, for example, Prof. Ramadan Sokoli, etc., but even you, dear Zeno, together with the bizarre individual of the ``Honour of the Nation'' Labëria Association, have never been able to listen to the Church choir and the psalms of the deacons.

Then you will understand why Labëria sings a special polyphony called iso-polyphony and why it has preserved this tradition over the centuries.