The boys of the coast were shot because they were Albanians

In the Italo-Greek War the Italian army was badly broken and retreated to the Albanian land in panic. To gather forces and for organized defense, the front line arrived in the villages of the coast up to the vicinity of Vunoi. The Italian command gave the order for the evacuation of the inhabitants of the village. Some were convinced and some were not. People were disoriented by the created situation and did not know what to do or where to go. Some thought that the front in Skutara would be temporary, until the defense works in Llogora were finished, so they decided to stay in caves and places outside the village. The families of Niko Llaguri, Foto Gjinit, Qimo Llaguri and Gogo Zhebo first stayed a few days in the cave of Ngjipe, then to ensure better conditions for the small children, they climbed two kilometers above and settled in the cattle herd in the hills of Entmaja, in front of the village, where he was with cattle and Fane Lala (Gjika). Lieutenant Moreti was sent to Himare for his experience and organizational and investigative skills in the direction of the annihilation of the opponents of the fascist government in Albania. The province of Himara, in the Italo-Greek war, had a special importance, since many inhabitants of the province were Greek speakers. Captain Moreti had identified the people who needed to be watched. On January 5, 1941, Niko Llaguri, with his ten-year-old son, faced two Italian soldiers with helmets on their heads and guns in their hands. The officer spoke in his own language, moving his hands and turning his head from the direction of Skutarai, where the fighting was taking place, and sometimes from the direction of the village. Nikua, who knew Italian, listened without answering. He told his son that the soldiers wanted to go to where they lived and not to be afraid. The Italian soldiers gathered everyone, men, women and children, then separated the men separately. They were Niko Llaguri, Gogo Zhebo, Qimo Llaguri, Foto Gjini and Fane Lala (Gjika). Accompanied by Italian soldiers, they headed towards the center of the village where the headquarters of the Carabinieri was. Of the arrested, two were known and marked with red ink in the register of Moret, Gogo Zhebo and Niko Llaguri. There, they first called Gogo Zhebo, who they didn't keep for long. When he came out, he told his friends that he had been interrogated by his old acquaintance, intelligence lieutenant Luigji Moreti. All in one voice asked Gogo "what they would do to them". Gogo answered briefly: "we will be shot"! A squad of soldiers, 10-12 people, put them in the middle, escorting them to Ura e Benet, at the exit of the village, the place of the shooting, where some time ago they had shot another unknown person. Photo Gjini asked them in Italian "why are you going to kill us?" Their manager replied "we will tell them there!". The village square was filled with many soldiers.

Jemi shqiptarë dhe jo fashistë

Gogo Zhebo ishte një person i njohur nga toger Moreti. Njohja ishte bërë në kohën kur Moreti, i sapo ardhur pas pushtimit të vendit, mblodhi në fshat të rinj dhe burra për t’u regjistruar vullnetarë në radhët e milicisë fashiste, një organ i ri që pushtuesit, krahas karabinerisë, po e shtrinin në tërë Shqipërinë si organ shtypës. Në mbledhje në emër të pjesëmarrësve u ngrit e foli Gogo Zhebo, ku i bëri të qartë togerit fashist se “ne nuk do të veshim uniformën e milicisë fashiste se jemi shqiptarë e sa të kemi jetën do të mbetemi të tillë”, duke i bërë të qartë urrejtjen e vunjotësve ndaj fashizmit dhe qeverisë italiane. Moretit i iku fytyra nga ky kundërshtim i prerë dhe i guximshëm dhe natyrisht duke mos ia harruar kurrë këtë trimëri që ia plasi në fytyrë urrejtjen dhe turpërimin që i bëri ta mbante si një vëth në vesh. Niko Llaguri, veprimtaria e tij antitaliane zë fill qysh kur ai ishte djalë i ri. Gjatë Luftës së Parë Botërore, në vitet 1916-1920, Shqipëria e Jugut u pushtua nga ushtria italiane. Në vitin 1917 për qëllimet e saj strategjike filloi hapjen e rrugës automobilistike Vlorë-Sarandë. Në vitin 1918 rruga hapej në zonën e Vunoit. Punonin burra e gra duke marrë një shpërblim të vogël, ndërkohë që kushtet e punës ishin shumë të vështira. Për të kërkuar rritjen e shpërblimit ditor u organizua një grevë ku përveç vunjotësve u përfshinë në të edhe ata të fshatit Ilias. Organizator për Iliasin ishte Gaqe Gjomemua, burrë me moshë që kishte qenë punëtorë në minierat e Francës. Në Vuno organizator ishte Niko Llaguri në atë kohë djalë njëzet vjeç. Greva u zhvillua një ditë, aty nga mesi i janarit, por nuk pati rezultat se italianët e thyen që atë ditë duke futur ushtarët në punë. Mirëpo dhe pse greva nuk pati rezultat, në popull bëri bujë të madhe. Me fillimet e lëvizjes çlirimtare dhe me krijimin e grupit të parë partizan në Vuno, filloi të vihet në vend edhe kërkesa popullore për të marrë hakun e të pushkatuarve. Së pari duhej zhdukur nga jeta vrasësi i tyre togeri Luigji Moreti. Për ta realizuar këtë, më 26 gusht 1942, në kthesën e Vishës të rrugës automobilistike Vuno-Himarë i organizohet një pritë kur ai po kthehej nga një vizitë që kishte bërë në Dhërmi. Grupi partizan përbëhej nga Zaho Koka, Dhimitër Grillo, Anastas Ziso dhe Paskal Andoni. Mjaftuan dy plumbat e maliherit të Zahos që tenentia i pathyeshëm të largohej nga jeta. E vërteta është se ata të katër ishin antifashistë si të gjithë banorët e Vunoit, që e urrenin pushtuesin dhe agresionin ndaj një vendi të lirë siç ishte Greqia. E vërteta e pushkatimit të katër djemve vunjotës në atë 6 janar të vitit të largët 1941 është se ata ishin shqiptarë në shpirt e në traditat e fshatit të tyre.

Himarioti Kristo Kosta Neranxi

Komanda gjermane gjatë muajve mars-prill 1944, në kuadrin e përpjekjeve për të siguruar lëvizjen e lirë të forcave të saj në rrugën bregdetare, dërgoi në krahinën e Himarës dhe forca xhandaro-balliste të ngarkuara posaçërisht për terrorizimin e popullsisë dhe veçanërisht të bazave të njohura të Lëvizjes Antifashiste Nacionalçlirimtare. Këto forca kishin për mision që “do të çarmatosnin” e “do të shtronin vendin”, u hodhën me egërsi të paparë kundër banorëve të pambrojtur. Ata rrethuar fshatrat njerin pas tjetri, bënë bastisje, rrahje e grabitje, e deri vrasje e krime. Vunoin armiqtë e kishin piketuar si bazë e patundur partizane. Ndërsa partizanët, njësiti gueril dhe shumica e burrave ishin larguar në malet përreth, armiqtë e mbajtën për disa ditë fshatin të rrethuar dhe qëllonin mizorisht çdo njeri që përpiqej të dilte jashtë tij. Ata vranë së largu me pushkë një murator plak tek po skaliste një gur. Ky ishte Mitro Vasili, babai i Orest Mitros, që ishte pushkatuar prej italianëve në Dhërmi në vitin 1941. Që të dy ende të pa shpallur dëshmorë. Ditë më pas vranë dhe Amali Andonin, një bareshë 19 vjeçare anëtare e Rinise Komuniste, sot dëshmore e Atdheut. Himarioti Kristo Kosta Neranxi, i revoltuar nga keqtrajtimi, sikundër i gjithë qyteti i Himarës, në Spille, nga mesi i turmës ju bërtiti ballistëve, që ishin zëdhënësit e gjermanit “himariotë mos u trembëni s’kanë ç’na bëjnë”. Ballistëve u tha “ne nuk i dorëzojmë armët se na duhen për t’u çliruar”. Ballistët për ta bërë shembull dhe terror ndaj himariotëve, si dhe për ti shmangur nga mbështetja që i jepnin LANÇ, qëlluar në drejtim të Kristos duke e lënë të vrarë, ende i pa shpallur dëshmor i Atdheut.