Ormira Lulani: Ismail Lulani "In Shkodër", a very spiritual exhibition

The Ismail Lulani exhibition "In Shkodër" was opened for the 90th anniversary of the artist's birth. An exhibition that brought the works of the famous painter, part of them and some works that he did not manage to finish. The exhibition was opened in the Shkodër Art Gallery in the first days of March under the care of Ormira Lulani. In the interview for the "SOT" newspaper, the daughter of the painter Ormira Lulani states that in the exhibition about 50 paintings and 80 drawings were exhibited separately in different halls, giving the feeling and taste of a continuity, and at the same time the dimension of Ismail Lulani as a great teacher that he was, for how many generations of artists he brought forth. The painter's daughter Ormira says that this exhibition came very naturally and in its own time in Shkodër, for the 90th anniversary of the artist's birth. Among other things, Ormira Lulani also says that the House-Museum project is her desire and goal, since as she says, the artist's works should be exposed to the public. The exhibition with the works of the painter Ismail Lulani, one of the most prominent names of Albanian art, opened on the 4th and will remain until March 23 at the Shkodër Art Gallery.  

- Ismail Lulani's exhibition "In Shkodër" opened with the hospitality of the public. An exhibition that continues to have a lot of interest. You had been thinking about such an exhibition for a long time, but now that it has been realized, how do you feel? What does it convey to the public?

The Ismail Lulani exhibition "In Shkodër" came very naturally and in its own time in Shkodër, for the 90th anniversary of the artist's birth. He had to return with his work, but also spiritually, with a very interactive exhibition and with many strong messages, which only in Shkodra made sense. And I'm glad that it was realized right now, for the very fact that the public was "hungry" to see his work, and that opening night, the halls that were full of people and lovers of Lulan's art were the most indicative its good. I met many, many people I did not know, old, young, students, former students and colleagues, who congratulated us and thanked us for bringing it to Shkodër, it is truly a wonderful exhibition curated with great skill and ingenuity by the artist and my friend Helidon Haliti, who was also the curator of the "Lulani Muze" exhibition that opened a year ago in Tirana. I can tell that Helidon knows Lulan's art very well, from the many conversations we have had. He curated it down to the smallest detail, capturing very important elements that turned that evening into true magic. The audience was greeted by cages and the song of canaries and gardalinas, which were hung on the wall, next to the portrait of the artist, and then they were placed before an unprecedented excitement at the opening with a video made by Helidon, from the exhibition that was held in Tirana "Lulani Muze", when a day before the closing of the exhibition, a butterfly entered the hall with us and looked at the exhibition, stopping several times, and the whole hall that evening felt the spirit of Lulani. It was very exciting that at the moment the video was shown and a deep silence prevailed, you could only hear sighs, "the spirit of Professor Smajli". So it was Smajl Lulani himself who welcomed the guests to his house in Shkodër, the whole exhibition spoke only with his voice and presence. So it's a really quite spiritual exhibition.

-Një ekspozitë, ku u prezantuan dhe punë që piktori nuk arriti ti përfundonte. Çfarë spikat në këto punime? Pse vendosët ti ekspozoni tani ?

Ishte koncepti kuratorial i kuratoit, që të paraqiteshin dhe punime të cilat artisti nuk arriti ti përfundonte, apo punime të sapo hedhura në telajo, gjurmët e fundit të penelit të tij, dhe kjo është  absolutisht e rrallë, nuk donim ta bënim në Tiranë, donim ta bënim në Shkodër kjo si një pjesë e   rëndësishme mbi procesin artistik të artistit. Rreth 50 piktura dhe 80 vizatime janë ekspozuar të  ndara në salla të ndryshme, duke dhënë ndjesinë e shijen së një vazhdimësie, dhe njëkohësisht dhe dimenisionin e Lulanit si një mësues i madh që ai ishte, për sa breza artistësh që ai nxori. Ajo galeri sot në çdo cep ka vulën dhe firmën e Ismail Lulanit. Nga fondi i Galerisë së Artit Shkodër u huazuan 2 punime, si një lidhje tejet shpirtërore dhe për të thënë që piktura dhe artisti superon çdo kohë, çdo sistem dhe çdo dimension. Për sa i përket punimeve të pa ekspozuara më parë, është dhe kjo një pjesë e konceptit kuratorial, sepse Lulani duhet të mbetej i paezauruar, pra gjithmonë të ngelte diçka për tu thënë e treguar, që në çdo dalje e tij të kishte një diçka të re  për artdashësit.

 -Ekspozita u çel në Galerinë e Arteve Shkodër, ku pati mes artistëve që ishin për të parë ekspozitën dhe një takim, ku u ndanë kujtime. Ju keni qenë e pranishme, për ju çfarë spikati në këtë takim me të ftuarit?

E gjithë ekspozita ishte menduar ndryshe nga çdo ekspozitë tjetër, dhe ky takim nostalgjie e kujtimesh ishte një pjesë e së tërës, ky takim duhej të ndodhte pikërisht në atë galeri, ku Lulani kaloi pjesën të madhe të jetës së tij artistike. Në atë galeri ku ai rrinte me orë të tëra, aty ku  mbaheshin diskutime të shumta dhe ndaheshin shqetësime mbi artin, mbi ekspozitat të ndryshme që hapeshin, pikërisht në atë galeri kaluan dhe ekspozuan breza të shumë artistësh, pra ajo galeri ishte si një oksigjen për atë qytet. Prandaj u ftuan miq të afërt dhe ish studentë të tij, sot pedagogë dhe emra të njohur, për të ndarë kujtimet që ruanin me të, dhe e veçanta ishte se ftesat ua dërgonte vetë Smajl Lulani, pra çdo i ftuar për të folur kishte një ftesë të veçantë, me një tekst të veçantë, që shoqërohej me një vizatim të veçantë, me emrin dhe firmën e vetë Lulanit. Artistë si, Liljana Cefa, Edi Hila, Ferid Kola, miq të vjetër të tim eti dhe ish studentët e tij,  artistë e pedagog tashmë si Vladimir Myrtezaj, Ikbale Bushati, Sadik Spahija, Zef Paci, Pjerin Kolnika, ishin prezent dhe ndanë kujtimet e tyre për Lulanin. Pra vërtetë ishte një ekspozitë me shumë të papritura, që siç thashë më lart vetëm në Shkodër mund të merrte kuptim.

-Jeni piktore dhe e bija e piktorit të njohur, çfarë mund të na thoni sot për fondin e veprave. A është në planet tuaja, që shtëpia në Shkodër të kthehet në muze?

Një element tjetër i rëndësishëm kuratorial ishte dhe ai i vazhdimësisë, që lidhet dhe me muzeun. Helidoni  krijoi një kënd me ngjyra, ku u ekspozuan dhe 5 nga punimet e mia, 1 prej të cilave daton më 1995, dhe ishte në kohën kur punonim bashkë me babin në të njëjtën studio, 2 vizatime që unë i kam bërë babit, si dhe 2 punime të fundit të 2022, dhe këto si një element i vazhdimësisë dhe amanet i tij për të vazhduar në rrugën e artit, duke krijuar kështu historinë e vet. Projekti Shtëpi -Muze është dëshira dhe qëllimi im, unë gjithnjë jam pro idesë që veprat e artistit duhet të ekspozohen për publikun. Ato nuk mund të ngelin thjesht pjesë e një familje apo një koleksioni privat, por duhet të dalë, të shikohet, se kështu dhe emri i artistit  mbetet i gjallë. Mendoj se Shkodra si qytet e ka strukturën e duhur, dhe shtëpia ku Lulani jetoi të kthehet në një muze, pra ngelet të shikojmë vijueshmërinë .

  -A keni projekte të tjera për ta hapur edhe diku tjetër ekspozitën?

Dëshira është që ekspozita të lëvizë dhe në Mal të Zi, meqë atje dhe është lindur dhe jetoi deri në moshën 12 vjeçare, sepse gjithnjë mendoj që për ta kuptuar veprën e Lulanit, është e rëndësishme, të njohësh mirë jo vetëm artistin, por të njohësh dhe kohën në të cilën ai jetoi, vëndin në të cilin u lind, atë qytezën e vogël dhe shtëpinë në të cilën mori frymë për herë të parë dhe ku kaloi vitet e fëmijërisë, që i jetoi aq intensivisht, saqë ngeli i ngarkuar me ato kujtime për gjithë jetën. Ishte pikërisht malli për vendlindjen e mungesa e saj, që u bë një burim emocional dhe motivues i përhershëm për krijimtarinë e tij që vjen si reminishencë e të kaluarës. Pra besoj se ky rrugëtim duhet të mbyllet atje, pasi nisja ishte atje, pikërisht në atë qytezë të vogël në Tuz, ku filloi dhe historia e një prej artistëve më të shquar shqiptar, Ismail Lulanit.

Interviewed by: Julia Vrapi