Bosnia risks returning to the 'grey list' of money laundering and terrorist financing! BIRN: Concerns for the Balkan region, trouble for Albania as well

Bosnia and Herzegovina is dragging its feet on reforms needed to tackle money laundering and terrorist financing, putting financial flows in and out of the country at risk. There are also concerns about the rest of the Balkan region.

Bankers fear that Bosnia and Herzegovina risks returning to the "grey list" of countries that fail to make legal changes to tackle money laundering and terrorist financing, which would harm transactions with European Union countries.

A delegation from MONEYVAL, the Council of Europe's anti-money laundering body, is expected to visit Bosnia from September 25 to October 1 to assess the country's progress in making legislative changes, eight years after it was removed from the 'grey list'.

Still pending is a new law to prevent money laundering and terrorist financing and a series of recommendations made by the Financial Action Task Force, FATF, a global watchdog.

A government official, who spoke on condition of anonymity, said MONEYVAL is likely to give Bosnia a period of time to implement its recommendations. "Most likely, nothing will be done and we will be back on MONEYVAL's gray list in 2025," the source said. "But this time it won't be for two and a half years, but for longer."

Samir Lacevic, an adviser to the Association of Banks of Bosnia and Herzegovina, said the impact would be felt by businesses and the public, particularly in the use of foreign credit cards in Bosnia and Bosnian cards elsewhere.

"This means a destruction of economic flows", he said. "Imagine that payments with those cards are removed, as this is prohibited in their countries. This is a realistic situation. In addition, we will not be able to pay anything in the EU with our cards.”

"It creates a situation in which business cooperation is canceled because businesses in our partner countries do not want to risk anything related to money laundering, given the draconian penalties."

But Bosnia is not the only one in trouble. Albania has been on the MONEYVAL gray list for three years now. Serbia and North Macedonia also expect expert reviews in the near future.

Bosnia was removed from MONEYVAL's gray list in 2015 and from FATF's own "black list" in early 2018. The EU removed its designation as a "high risk" country in May 2020.

The progress followed the review of several dozen laws and bylaws at all levels of government, said Nezir Pivic, who headed Bosnia's delegation to MONEYVAL under the previous government.

“Qeveria e re”, tha ai për BIRN, “nuk e vendos fare këtë çështje në fokus, gjë që do të çojë në rikthimin e Bosnjë dhe Hercegovinës në listën gri”.

“Për fat të keq, neglizhenca do të çojë në një situatë ku vendi ynë do të ketë probleme të rëndësishme sa i përket aktivitetit të biznesit, ekonomisë dhe zhvillimit të vendit.”

Pivic tha se ishte jetike që Bosnja të miratonte një ligj të ri për parandalimin e pastrimit të parave dhe financimit të terrorizmit, të cilin qeveria e mëparshme filloi ta hartonte.

Ministria e Sigurisë tha se drafti është në fazat përfundimtare dhe do ta sjellë strukturën e Bosnjës për luftën kundër pastrimit të parave dhe financimit të terrorizmit në përputhje me standardet e FATF dhe rekomandimet e MONEYVAL “nga raundi i fundit i vlerësimeve”.

Ai nuk specifikoi se për cilat rekomandime individuale ishte vepruar që nga vlerësimi i fundit.

Ajo nuk specifikoi se për cilat rekomandime individuale ishin ndërmarrë veprime që nga vlerësimi i fundit.

FATF ka bërë thirrje për një monitorim më të mirë se si noterët, avokatët, kontabilistët dhe organizatat e mikrokredive pajtohen me rregulloret për pastrimin e parave dhe financimin e terrorizmit. Bosnjës gjithashtu i mungon ende një regjistër i pronarëve përfitues – një masë e krijuar për të ndihmuar në zbërthimin e pronësisë së kompanive offshore – ose një ligj për monedhat virtuale, mes një sërë mangësish të identifikuara në vlerësimet e mëparshme.

Ivana Veselcic, kryetarja aktuale e delegacionit të Bosnjës në MONEYVAL, tha se ishte shumë herët për të folur për rezultatet e vlerësimit të MONEYVAL.

“Vlerësimi është një proces dinamik që synon përmirësimin e kapaciteteve të autoriteteve kombëtare për një luftë më efikase kundër pastrimit të parave dhe financimit të terrorizmit”, tha Veselcic në një përgjigje me shkrim për BIRN. “Ne jemi të mendimit se raporti për Bosnjën dhe Hercegovinën do të miratohet në prill 2024 në seancën plenare të MONEYVAL-it.”

Delegacioni i BE-së në Bosnje, megjithatë, paralajmëroi se pa ndërmarrë veprimet e kërkuara deri në fund të vitit, “ekziston një mundësi reale që Bosnja dhe Hercegovina, si një vend me mangësi strategjike në këtë fushë, të rikthehet në ‘listat gri’ të FATF dhe MONEYVAL”.

Kjo, tha ai, “do të kishte pasoja politike, ekonomike dhe financiare për vendin dhe efekte negative në qasjen në tregjet dhe transaksionet financiare ndërkombëtare, por edhe në aktivitetet tregtare private dhe çështjet fiskale publike. Do të kufizonte ndjeshëm qasjen në investimet e huaja dhe kreditë nga organizatat ndërkombëtare dhe fluksin ndërkombëtar të kapitalit.”

Një pjesë e përgjegjësisë i takon entiteteve individuale që përbëjnë Bosnjën – Republika Srpska e populluar kryesisht nga serbët dhe Federata kryesisht boshnjako-kroate.

Duke iu përgjigjur BIRN-it, qeveria e Republikës Srpska tha se kishte filluar inspektimin e noterëve, kishte caktuar një grup pune për të monitoruar zbatimin e detyrimeve të entitetit në terren dhe kishte miratuar një ligj për monedhat virtuale dhe se policia kishte zgjidhur një numër rekord rastesh pastrimi parash.

“Ne mendojmë se sektori financiar në Republikën Srpska përmbush, në pjesën më të madhe, standardet e përcaktuara në fushën e parandalimit të pastrimit të parave dhe financimit të aktiviteteve terroriste, kështu që nuk duhet të ndikojë në rikthimin e mundshëm të Bosnjës dhe Hercegovinës në listat gri të FATF dhe MONEYVAL”, tha qeveria e entitetit.

Qeveria e Federatës nuk u përgjigj.

Maqedonia e Veriut: Shqetësim për sektorin e OJQ-ve

Maqedonia e Veriut ishte në listën gri të BE-së të juridiksioneve jo bashkëpunuese për qëllime tatimore nga tetori 2021 deri në shkurt të këtij viti.

Në raportin e tij të fundit, nga maji, MONEYVAL i kërkoi qeverisë në Shkup të shtojë hetimin dhe ndjekjen penale të pastrimit të parave, duke thënë se “institucionet dhe prokurorët nuk ndjekin sistematikisht hetime financiare paralele dhe synojnë raste më komplekse të pastrimit të parave”.

Fakti që vetëm një rast financimi terrorizmi është ndjekur penalisht nuk pasqyron profilin e rrezikut të Maqedonisë së Veriut dhe fqinjësisë së saj të afërt, tha MONEYVAL për BIRN dhe përmendi kërcënimin e paraqitur nga qytetarët që u larguan për të luftuar në Siri dhe më vonë u rikthyen në vend.

Mes 40 rekomandimeve, MONEYVAL tha se Maqedonia e Veriut duhet të rrisë mbikëqyrjen ose monitorimin e sektorit joqeveritar për shkak të rrezikut të shtuar të abuzimit për financimin e terrorizmit; t’i kushtojë më shumë vëmendje të dhënave të paraqitura gjatë regjistrimit të kompanive; dhe të përmirësojë punën e njësisë së inteligjencës financiare në monitorimin e të gjithë sektorëve, veçanërisht të biznesit si kazinotë dhe shkëmbimet valutore.

Mali i Zi, i cili nuk është në listën gri, është në pritje të rezultateve të vlerësimit të fundit të MONEYVAL, të nisur në mars, mes presionit për të përmirësuar bashkëpunimin midis institucioneve në gjurmimin, zbulimin dhe ndjekjen penale të flukseve të paligjshme të parave.

Sipas të dhënave zyrtare, më shumë raste pastrimi parash po dalin para gjykatave, por BE-ja thotë se norma është ende shumë e ulët. Dy vendime gjyqësore u dhanë për çështjet që përfshinin tre persona në vitin 2021, të gjitha të bazuara në marrëveshje pranimi fajësie.

Në gjashtë muajt e parë të vitit 2022, nëntë raste pastrimi parash ishin në pritje para gjykatave, nga të cilat katër ishin vetëm çështje pastrimi parash.

Serbia: Nevojitet vlerësim i jashtëm

Serbia ishte në listën gri të FATF nga shkurti 2018 deri në qershor 2019. Vendi duhet të paraqesë raportin e tij të fundit këtë vit duke detajuar përparimin që ka bërë në përputhje me rekomandimet e FATF dhe MONEYVAL.

Vlerësimi i fundit i MONEYVAL nga nëntori 2021 thotë se vendi është “në përputhje” me pesë nga 40 rekomandimet e FATF, “kryesisht në përputhje” me 34 rekomandime dhe “pjesërisht në përputhje” me një.

Sipas raportit, vendi amendoi ligjet për të rregulluar më tej punën e noterëve dhe avokatëve dhe licencimin e kontabilistëve dhe agjentëve të pasurive të paluajtshme. Por ai vuri në dukje se MONEYVAL nuk vlerësoi nëse rregullat e reja ishin zbatuar në praktikë.

“Për momentin, nuk ka një analizë gjithëpërfshirëse, kështu që është e vështirë të vlerësohet se në çfarë mase 40 rekomandimet po zbatohen në praktikë”, tha Sasa Djordjevic, koordinator për Serbinë dhe Malin e Zi i Nismës Globale kundër Krimit të Organizuar Transnacional.

“Ne kemi nevojë për një vlerësim të jashtëm, i cili do të mbështetet nga sektori publik, privat dhe civil. Ajo që është e mundur është të identifikohen sektorët në rrezik për pastrim parash. Ekziston një konsensus se është sektori i pasurive të paluajtshme, veçanërisht ndërtimet ilegale, i cili ka qenë një problem në Serbi për dekada të tëra.”

Serbia është vonë me një kuadër strategjik në fushën e luftimit të krimit financiar, që duhej të ishte përfunduar në vitin 2021. Ministria e drejtësisë i ka raportuar BE-së se një grup pune po përgatit kuadrin, por nuk iu përgjigj pyetjeve të dërguara nga BIRN se kur do të jetë gati dhe përse kjo vonesë.

Sipas Djordjevic, zyrtarisht, vlera totale e aseteve që i nënshtrohen hetimit për dyshimin për pastrim parash në Serbi i ka kaluar 57 milionë eurot, bazuar në shumën që Administrata e Serbisë për Parandalimin e Pastrimit të Parave ka llogaritur për periudhën 2018 dhe 2020 në rastet që përfshijnë 467 njerëz. Por Nisma Globale kundër Krimit të Organizuar Transnacional vlerëson se shifra reale është diku nga një deri në 2.5 miliardë euro.

“Kjo është vetëm një pjesë e flukseve të paligjshme financiare në Serbi që vlerësohet të arrijnë në gati pesë për qind të produktit kombëtar bruto, siç vlerësohet në një raport nga Nisma Globale kundër Krimit të Organizuar Transnacional”, tha ai.

Shqipëria u fut në listën gri të FATF në shkurt 2020. Në shkurt të këtij viti, vendi u vlerësua për progresin e tij në adresimin e mangësive, por mbeti në listën gri për shkak të shqetësimeve mbi një projektligj të qeverisë për amnisti fiskale.

Sipas draftit, individët me deri në dy milionë euro para të thata ose pasuri të paluajtshme të padeklaruara do të lejohen t’i raportojnë ato pa penalitete, me kushtin që të paguajnë tatimet. Kritikët thanë se kjo do të lejonte efektivisht trafikantët e drogës të pastronin paratë e tyre, pa iu bërë ndonjë pyetje. Fondi Monetar Ndërkombëtar, BE-ja dhe komuniteti i biznesit në Shqipëri e kritikuan propozimin.

"This would weaken Albania's anti-money laundering controls while doing little to enhance the tax administration's ability to improve future tax compliance," the European Commission, the EU's executive arm, said in 2022.

In June, the FATF announced that it would visit Albania again to assess the progress of its reform in dealing with money laundering and the developments surrounding the proposed new law. /BIRN